آمار
| تعداد نشریات | 7 |
| تعداد شماره‌ها | 104 |
| تعداد مقالات | 1,152 |
| تعداد مشاهده مقاله | 1,060,962 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 889,063 |
زوجیّت سوره های قرآن کریم؛ مطالعه موردی زوج سوره کوثر و ماعون | ||
| تفسیر پژوهی | ||
| دوره 10، شماره 19، شهریور 1402، صفحه 171-211 اصل مقاله (1.41 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22049/quran.2023.27906.1379 | ||
| نویسندگان | ||
| محسن رجبی قدسی* 1؛ زهرا بلندی2 | ||
| 1استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. مشهد، ایران | ||
| 2دانش آموختۀ کارشناسی ارشد علوم قرآنی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، مشهد، ایران | ||
| چکیده | ||
| در تعالیم پیامبر اکرم، ائمۀ طاهرین و صحابه بر تلاوت دو سورۀ پیدرپی تأکید شده یا به اشتراک مضمونی آن دو اشارت رفته یا عنوان مشترکی بر آن دو نهاده شده است؛ چنان که رسول خدا دو سورۀ بقره و آل عمران را «زَهراوَین» (دو سورۀ بسیار درخشنده) و ناس و فلق را «مُعَوِّذَتَین» (دو سوره ای که انسان را در پناه خدا قرار می دهند)، نامیده اند و بر قرائت آن دو زوج سفارش کرده اند. از مجموع این آموزه ها می توان زوجیّت سوره های قرآن را استنباط کرد؛ یعنی سوره های قرآن دوبه دو، زوج یکدیگرند و مانند دو آینۀ موازی عمل می کنند و تصاویر بسیاری از مضامین دو سوره را به نمایش می گذارند و یکدیگر را تفسیر و تبیین می کنند. برخی از احادیث حاکی از زوجیت سوره ها در فقه امامیّه نیز بازتاب یافته است، مانند وجوب قرائت زوج سورۀ فیل و قریش و انشراح و ضحی پس از حمد در نمازهای واجب. این پژوهش با گزارش همۀ احادیث ناظر به زوجیت سوره ها، برای نمونه ارتباط و پیوند زوج سورۀ کوثر و ماعون را بررسی کرده و نشان داده است که یک دسته از «شانئ»های رسول خدا و «کوثر» عطاشده به ایشان، مکذّبان دین (منافقانی) هستند که در پوشش مناسک دینی و با ریا و نمایش، «ماعون»هایی را که باید در دسترس «یتیمان»، «مسکینان» و نیازمندان قرار گیرد، به نفع خود مصادره می کنند و از هر گونه «عطا» و بخشش و «نحرِ» آنچه که موجب «اطعامِ» محرومان جامعه می شود، دریغ می ورزند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سوره شناسی؛ تناسب سوره ها؛ زوج سوره ها؛ سوره های مجاور؛ فهم قرآن | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم، خط حبیب الله فضائلی، ترجمۀ عبدالمحمّد آیتی، تهران: سروش1372ش.
ابن إسحاق، محمّد (۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م). سیره (کتاب السیر والمغازی)، تحقیق: سهیل زکّار، بیروت، دار الفکر.
ابن بابویه، محمد بن علی (۱۴۰۶ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: دار الشریف الرضی للنشر.
ابن بابویه، محمد بن على (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه، تحقیق: على اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعة مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابن جعد، علی (۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م). مسند، تحقیق: عامر أحمد حیدر، بیروت: مؤسسة نادر.
ابن ابی عاصم، ابوبکر (۱۴۱۱ق/ ۱۹۹۱م). الآحاد و المثانی، تحقیق: فیصل احمد الجوابره، دار الدرایه.
ابن بسطام طحیری، حامد بن احمد (۱۹۵۴م). المبانى لنظم المعانى، تصحیح: آرتور جفرى، مندرج در کتاب: مقدّمتان فى علوم القرآن، مکتبة الخانجى.
ابن‌جزرى، محمد بن محمد (بیتا). نشر القراءات العشر، تحقیق: على محمد الضباع، المطبعة التجاریة الکبرى.
ابن‌سعد، محمد (۱۴۱۰ق/ ۱۹۹۰م). الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد عبدالقادر عطاء، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن‌‌شَبَّه، عمر (بیتا). تاریخ المدینة المنوّره، تحقیق: فهیم محمد شلتوت.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (۱۴۲۳ق). تأویل مشکل القرآن، محقق: ابراهیم شمس الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (۱۴۱۱ق). تفسیر غریب القرآن، شارح: ابراهیم محمد رمضان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
ابن‌‌ندیم، محمد بن اسحاق (۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م). الفهرست، تحقیق: ابراهیم رمضان، بیروت: دار المعرفه.
ابن‌وهب، عبدالله (۲۰۰۳م). الجامع، بروایة سحنون بن سعید (د240ق)، تحقیق: میکلوش مَورانى، بیروت: دار الغرب الاسلامى.
ابن‌هشام، عبدالملک (۱۴۱۶ق/ ۱۹۹۶م). السیرة النبویّة، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمرى، بیروت: دار الکتاب العربى.
ابوداوود، سلیمان بن اشعث (بیتا). سنن، تحقیق: محمد محیی الدین عبدالحمید، صیدا - بیروت، المکتبة العصریة.
ابو عبید قاسم بن سلّام (بیتا). فضائل القرآن، تحقیق مروان العطیه، محسن خرابه و وفاء تقی‌الدین، دمشق − بیروت: دار ابن‌کثیر.
احمد بن حنبل (۱۴۲۱ق). مسند، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، عادل مرشد و آخرون، مؤسسة الرساله.
برقى، احمد بن محمد بن خالد (بیتا). المحاسن، تحقیق: سیّدجلال الدین حسینى، دارالکتب الاسلامیه.
بزار، احمد بن عمرو (۲۰۰۹م). مسند البزار (البحر الزخار)، تحقیق: محفوظ الرحمن زین‌‌‌‌اللّه، عادل بن سعد و صبرى عبدالخالق، مدینه منوّره: مکتبة العلوم و الحکم.
ترمذى، محمد بن عیسى (۱۹۹۸م). سنن (الجامع الکبیر)، تحقیق: بشار عوّاد معروف، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
تفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن العسکری، قم: انتشارات مدرسه امام مهدی (عج)، 1409ق.
حاکم نیشابورى، محمد بن عبداللّه (۱۴۱۱ق). المستدرک على الصحیحین، تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه.
دارمى، عبداللّه بن عبدالرحمن (۱۴۳۴ق). سنن مسند، تحقیق: نبیل هاشم الغمری، بیروت: دار البشائر.
رامیار، محمود (۱۳۶۲ش). تاریخ قرآن، تهران: چاپخانه سپهر.
رجبی قدسی، محسن (۱۳۹۸ش). تاریخ کتابت قرآن و قرائات، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سیّد بن طاووس، علی بن موسی (۱۳۶۹ق). سعد السعود، نجف: الحیدریه.
سیّد مرتضی علم الهدی (۱۴۱۱ق). الذخیرة فی علم الکلام، تحقیق: احمد حسینى اشکورى، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
سیوطى، جلال الدین عبدالرحمن (۱۴۱۶ق). الاتقان فى علوم القرآن، تحقیق: مصطفى دیب البغاء، دمشق – بیروت: دار ابن‌کثیر.
شبیری، سیّد جواد (۱۳۸۸ش). «پیوست مقالۀ بررسی کوتاه از ستیزه های دیرین دربارۀ عدم نقصان و زیادت قرآن»، مندرج در کتاب مقالاتی در تاریخ زیدیۀ و امامیّه، تهران: بصیرت.
شعرانی، میرزاابوالحسن (۱۳۹۸ق). نثر طوبی (دائرةالمعارف لغات قرآن مجید)، تهران: کتابفروشی اسلامیّه.
شیبانى، محمّد بن حسن (۱۴۱۳ق). نهج‌‌البیان عن کشف معانى القرآن، تحقیق: حسین درگاهى، تهران: بنیاد دائرةالمعارف جهان اسلام.
صنعانى، عبدالرزاق (۱۴۰۳ق). المصنّف، تحقیق: حبیب الرحمن الاعظمى، بیروت: المکتب الإسلامی.
طالقانی، سیّد محمود (۱۳۶۲). پرتوی از قرآن، شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، سیّد محمّدحسین (۱۳۹۰ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرانى، سلیمان بن احمد (بیتا). المعجم الکبیر، تحقیق: حمدى بن عبدالمجید السلفى، قاهره: مکتبة ابن‌تیمیه.
طبرسى، فضل بن حسن (۱۳۷۲ش). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
طبرى، محمد بن جریر (۱۴۱۲ق). جامع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفة.
طیالسی، ابوداود (۱۴۱۹ق/ ۱۹۹۹م). مسند، محقق: محمد بن عبد المحسن الترکی، مصر: دار هجر.
عاملى، سید جعفرمرتضى (بیتا). حقائق هامّة حول القرآن الکریم، قم: مؤسسة النشر الاسلامى.
حویزی، عبدعلی بن جمعة (۱۴۱۵ق). تفسیر نورالثقلین، قم.
فرّاء، یحیى بن زیاد (بیتا). معانى القرآن، تحقیق: احمد یوسف نجاتى، محمّدعلی النجار و عبدالفتاح إسماعیل الشلبی، مصر: دار المصریه.
فخررازی (۱۴۲۰ق). مفاتیحالغیب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فیض کاشانى، مولی محسن (۱۴۱۵ق). تفسیر الصافی، تصحیح: حسین اعلمى، تهران: مکتبة الصدر.
قتادة بن دعامه سدوسى (۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۸م). الناسخ و المنسوخ، تحقیق: حاتم صالح الضامن، بیروت: مؤسسة الرساله.
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
لسانی فشارکی، محمدعلی (۱۳۹۹ش). تفسیر ترتیبی قرآن (دفتر اوّل: ناس تا قدر)، تهران: صدوچهارده.
لسانی فشارکی، محمدعلی و حسین مرادی زنجانی (۱۳۹۴ش). سوره‌شناسی: روش تحقیق ساختاری در قرآن کریم، قم: نصایح.
لسانى فشارکى، محمّدعلی و حسین مرادى زنجانى (۱۳۹۸ش). مطالعات قرآنى در سیرۀ نبوى، تهران: صدوچهارده.
ماتریدی، محمد بن محمد (۱۴۲۶ق). تفسیر (تأویلات أهل السنة)، تحقیق: مجدی باسلوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
مجاهد بن جبر (۱۴۱۰ق/ ۱۹۸۹م). تفسیر، محقق: محمد عبدالسلام أبوالنیل، مصر: دار الفکر الإسلامی الحدیثة.
مجلسی، محمّدباقر (۱۴۰۳ق). بحار الأنوار الجامعة لاخبار الائمة الاطهار، بیروت.
مقاتل بن سلیمان (۱۴۲۳ق). تفسیر، تحقیق: عبدالله محمود شحاته، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
موسوی دارابی، سیّدعلی (۱۳۹۳ش). نصوصٌ فی علوم القرآن، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیّه.
نسائى، احمد بن شعیب (۱۳۴۸ق/ ۱۹۳۰م). سنن، بیروت: دار الفکر.
نورى طبرسى، میرزاحسین (۱۴۰۷ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسه آل‌‌البیت لاحیا التراث.
واقدى، محمد بن عمر (۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹م). المغازى، تحقیق: مارسدن جونز، بیروت: دار الأعلمی.
هَنّاد بن سَری (۱۴۰۶ق). الزهد، محقق: عبدالرحمن عبدالجبار الفریوائی، کویت: دار الخلفاء للکتاب الإسلامی.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (۱۳۸۷ش/ ۱۴۲۹ق). تاریخ الیعقوبی، تحقیق: خلیل المنصور، قم: دار الزهراء. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 145 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 103 |
||