آمار
| تعداد نشریات | 6 |
| تعداد شمارهها | 121 |
| تعداد مقالات | 1,448 |
| تعداد مشاهده مقاله | 1,555,680 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,459,767 |
بررسی تطبیقی اندیشۀ تفسیری طبری و معرفت ذیل مفهوم ذنب و استغفار پیامبراکرم (ص) | ||
| تفسیر پژوهی اثری | ||
| دوره 11، شماره 22، اسفند 1403، صفحه 251-274 اصل مقاله (486.97 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22049/quran.2025.30258.1462 | ||
| نویسندگان | ||
| سیده فرناز اتحاد* 1؛ محسن نورائی2 | ||
| 1دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران | ||
| 2دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران | ||
| چکیده | ||
| مبحث مربوطبه عصمت پیامبر اکرم (ص) از منظر فرقهها و نحلههای مختلف، براساس مبناهای گوناگون محل توجه و بحث قرار گرفتهاست. ازجمله آیات مربوطبه عصمت پیامبر خاتم (ص) مواردی است که «ذنب و استغفار» در ظاهر، به ایشان منتسب شدهاست. باتوجهبه وجود اختلاف آرای تفسیری ذیل این آیات، بدون شک روایات تفسیری اهل بیت (ع) در گرهگشایی از فهم آیات قرآن بسیار مؤثر است، بهویژه در آیاتی که معرکۀ آراء تفسیری است. بررسی در پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد انتقادی در میراث تفسیری فریقین با نمونۀ موردی اندیشههای تفسیری طبری و اندیشههای تفسیری آیتاللّه معرفت ذیل این موضوع سامان مىیابد. این بررسی، اهمّ آرای تفسیری از نگاه این دو مفسر را طرح و بررسی خواهدکرد. درپایان، آنچه از مقایسۀ تطبیقی آرای این دو مفسّر حاصل میشود چنین است که به اعتقاد طبری منظور عفو از گناه برای پیامبر (ص)، گناهی است که نسبتبه پیامبر اکرم (ص) آمده؛ یعنی برای پیامبر (ص) گناه را مفروض میدارد که امر شدهاست ایشان از آن گناه استغفار کنند. درمقابل، معرفت در نظریهپردازی خویش ذیل این آیه متاثّر و متعلّم از آموزۀ تفسیری رضوی بوده؛ یعنی وی معتقد است که در این آیه منظور از ذنب، گناه و عصیان نیست، بلکه همانطورکه هر مصلح اجتماعی در جریان نهضتش دگرگونیهایی هم بههمراه دارد، پیامبر (ص) نیز در زمان مشرکان همچون مصلح ظهور کرد و آنچه را به زعم مشرکان ارزشمند بود در هم شکست؛ درنتیجه، مراد از ذنب در این آیه مخالفت آن جناب با رفتار، عادت و اخلاق کفار و مشرکین بود که ایشان را مستحق عقوبت میدانستند. لذا، از دیدگاه معرفت، استغفار ایشان از گناهانِ پیشین و پسین؛ دلالت بر این موضوع ندارد که ایشان گناه مرتکب شدهباشند بلکه طبق پاسخی که امام رضا (ع) بهطور ضمنی در تفسیر این آیه اشاره فرمودهاند دلالت بر فعلی دارد که در آن برهۀ خاص ازمنظر اجتماعی آن هم از ناحیۀ مشرکان و بهاشتباه ناپسند محسوب میشد. | ||
| کلیدواژهها | ||
| محمدبنجریر طبری؛ آیتاللّه معرفت؛ استغفار از گناه؛ تفسیر کلامی؛ قاعدۀ تفسیری | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم، مترجم: ناصر مکارم شیرازی (1389ش)، خط: عثمان طه، چاپ پنجم، قم، انتشارات امام علی علیهالسلام.
ابنابىجامع، علىبنحسین عاملی (1413ق)، الوجیز فىتفسیرالقرآنالعزیز، بهکوشش مالک محمودى، چاپ اول، قم، دار القرآن الکریم.
ابن بابویه، محمدبنعلی، (بیتا)، عللالشرائع، چاپ اول، قم، داورى.
ـــــــــــــــــــ ، (1378ق)، عیون أخبارالرضا (ع)، چاپ اول، تهران، انتشارات جهان.
ـــــــــــــــــــ ، (1403ق)، معانیالأخبار، چاپ اول، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابنطاووس، سیدعلىبن موسى، (بیتا)، سعدالسعود، چاپ اول، قم، دارالذخائر.
ابن فارس، احمد، (بیتا)، معجم مقاییساللغه، بیچا، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
ازهری، محمدبناحمد، (بیتا)، تهذیباللغه، بیچا، بیروت، دار احیا التراثالعربی.
استرآبادی، شرفالدین علی حسینی، (1409ق)، تأویل الآیاتالظاهرة، چاپ اول، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
بحرانی، سیدهاشم حسینی، (1416ق)، البرهان فی تفسیرالقرآن، چاپ اول، تهران، بنیاد بعثت.
تفتازانى، سعد الدین، (1409ق)، شرحالمقاصد، بهکوشش عبدالرحمن عمیره، چاپ اول، قم، الشریفالرضی.
حویزی، عبد علی بن جمعه، (1415ق)، تفسیر نورالثقلین، بهکوشش سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، قم، انتشارات اسماعیلیان.
حیدری، کمال و طلال، حسن، (1437ق)، اصلاح نفس، چاپ اول، بغداد: مؤسسه الامامالجواد (علیه اسلام) الفکرالثقافه.
راغب اصفهانی، حسینبن محمد، (1412ق)، مفردات الفاظالقرآن، چاپ اول، بیروت: دارالشامیة.
رجبی قدسی، محسن و اتّحاد، سیّده فرناز، (1400ش)، «بررسی و نقد مقالۀ حضرت یعقوب (ع) و حضرت یوسف (ع) در دائرةالمعارف قرآن لیدن و دائرةالمعارف اسلام»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
سبحانى تبریزى، جعفر، (1425ق)، عصمةالأنبیاء فیالقرآنالکریم، چاپ سوم، قم، مؤسسه امام صادق علیهالسلام.
ـــــــــــــــــــ ، (1421ق)، مفاهیمالقرآن، چاپ چهارم، قم، مؤسسة الإمامالصادق.
شبر، سیدعبداللّه، (1407ق)، الجوهر الثمین فی تفسیرالکتابالمبین، چاپ اول، کویت، مکتبةالألفین.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1417ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبری، محمدبنجریر، (1412ق)، جامعالبیان فى تفسیرالقرآن (تفسیر الطبرى)، بیروت: دارالمعرفه.
طوسی، محمدبنحسن، (بیتا)، التبیان فیتفسیرالقرآن، بهکوشش احمد قیصرعاملی، چاپ اول، بیروت، دار إحیاء التراثالعربی.
طیب، سیدعبدالحسین، (1378ش)، اطیبالبیان فی تفسیرالقرآن، چاپ دوم، تهران، انتشارات اسلام.
ـــــــــــــــــ ، (1362ش)، کلمالطیب در تقریر عقاید اسلام، چاپ اول، تهران، کتابخانۀ اسلام.
عسکرى، مرتضى ،(1426ق)، عقائدالإسلام منالقرآنالکریم، بیچا، قم، کلیه اصولالدین.
علوى عاملى، میرسیدمحمد، (بیتا)، لطائف غیبیه، بیچا، بیجا، مکتبالسید الداماد.
عیاشی، محمدبن مسعود، (1380ش)، تفسیر العیاشی، بهکوشش سیدهاشم رسولی، چاپ اول، تهران: چاپخانۀ علمیه.
فخر رازی، محمدبنعمر، (1420ق)، مفاتیحالغیب، چاپ سوم، بیروت، دارإحیاءالتراثالعربی.
فرات کوفى، فراتبنابراهیم، (1410ق)، تفسیر فراتالکوفى، بهکوشش محمدکاظم محمودى، چاپ اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
فراهیدی، خلیلبناحمد، (بیتا)، کتابالعین، بیچا، قم، هجرت.
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب، (بیتا)، القاموسالمحیط، چاپ دوم، بیروت: دارالکتبالعلمیه.
فیض کاشانی، ملامحسن محمدبنمرتضی، (1415ق)، تفسیرالصافى، بهکوشش حسین اعلمى، چاپ دوم، تهران، انتشارات صدر.
قمی، علیبنابراهیم، (1404ق)، تفسیر منسوببه علیبن ابراهیم، چاپ سوم، قم، مؤسسۀ دارالکتاب.
قمى مشهدى، محمدبن محمدرضا، (1368ش)، تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب، بهکوشش حسین درگاهى، چاپ اول، تهران، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى.
کریمی، مصطفی و حاصلی ایرانشاهی، رحیم و محمودی، مهدی، (1402ش)، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران دربارۀ آیات ناظر به استغفار رسول اکرم (ص)»، نشریۀ مطالعات تفسیر تطبیقی، پاییز و زمستان، شمارۀ 14، ص85-64.
کلینی، ابوجعفر محمدبنیعقوب ، (1407ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتبالإسلامیة.
مازندرانی، مولیمحمدصالح، (1382ق)، شرح أصولالکافی، به کوشش میرزا ابوالحسن شعرانی، چاپ اول، تهران، المکتبة الإسلامیة.
معرفت، محمدهادی، (1388ش)، تنزیه انبیاء از آدم تا خاتم «تفسیر موضوعی قرآن کریم»، چاپ اول، قم، موسسۀ انتشارات ائمه.
ـــــــــــــــ ، (1386ش)، تفسیر قرآن مجید، چاپ پنجم، تهران، عروج.
مکارمشیرازی، ناصر و همکاران، (1374ش)، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
ملاصدرا، محمدبنابراهیم، (1366ش)، تفسیرالقرآنالکریم، بهکوشش محمد خواجوى، چاپ دوم، قم، انتشارات بیدار.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 521 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 66 |
||