دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

 آمار

تعداد نشریات5
تعداد شماره‌ها117
تعداد مقالات1,391
تعداد مشاهده مقاله1,409,019
تعداد دریافت فایل اصل مقاله1,375,990
شریف عسکری, محمدصالح, شفائی, مهدی. (1394). بررسی جنبه‌های معناشناسی مادّه «رغب» در قرآن کریم. , 2(3), 161-139.
محمدصالح شریف عسکری; مهدی شفائی. "بررسی جنبه‌های معناشناسی مادّه «رغب» در قرآن کریم". , 2, 3, 1394, 161-139.
شریف عسکری, محمدصالح, شفائی, مهدی. (1394). 'بررسی جنبه‌های معناشناسی مادّه «رغب» در قرآن کریم', , 2(3), pp. 161-139.
شریف عسکری, محمدصالح, شفائی, مهدی. بررسی جنبه‌های معناشناسی مادّه «رغب» در قرآن کریم. , 1394; 2(3): 161-139.

بررسی جنبه‌های معناشناسی مادّه «رغب» در قرآن کریم

تفسیر پژوهی اثری
مقاله 5، دوره 2، شماره 3، خرداد 1394، صفحه 161-139    اصل مقاله (2.48 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
محمدصالح شریف عسکری* 1؛ مهدی شفائی* 2
1دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی
2دکترای زبان و ادبیات عربی؛ مدرس دانشگاه فرهنگیان – پردیس علامه امینی تبریز
چکیده
قرآن کریم مجموعه‌ای از مهمترین عناصر محتوایی، بیانی و بلاغی را شامل می‌شود که علاوه بر دستورات گوناگون و حیات بخش برای زندگی انسان‌ها، مجموعه‌ای چندبُعدی از علوم گوناگون عقلی و نَقلی را عرضه کرده است؛ در میان این دانش‌ها، علوم بلاغی و لغوی جایگاه ممتازی دارند؛ چراکه از یکسو باعث فهم صحیح‌تر و رَساتر کلام خداوند می‌شوند و از سوی دیگر بر جنبه‌ی اعجازآمیز بلاغت و بیان وحی الهی ـ در مقارنه و معارضه با سایر سخنان ـ تأکید می‌کنند. مقاله‌ی حاضر، در راستای بررسی وجوه گوناگون معناشناسیِ واژگان قرآن، تحقیقی است در جهت توجّه و شناخت خصایص مختلف بیانی و محتوایی مادّه‌ی «رغب» در قرآن کریم با تکیه بر دیدگاه‌های تفسیری شیعه. نگارنده، در پژوهش حاضر، وجوه مختلف لُغوی و معنا شناسی واژه «رغب» را بررسی کرده، و در این مسیر، از مهمترین معاجم و کتب حوزه‌ی لغت و معنا از متقدّمان و متأخّران بهره برده است؛ «رغب» از اصول قرآنی می‌باشد؛ و مجموعاً در قرآن کریم هفت لفظ از این مادّه، در هشت آیه (سه آیه از سُوَر مکّی و پنج آیه از سُوَر مدنی) ذکر شده است؛ این مادّه به معنی نوعی از انواع حُبّ است که بر معنای شدّت اراده و میل و مقتضای حرص نسبت به چیزی دلالت می‌کند؛ همچنین مشخّص گردید اگر «رغب» به همراه «عن» بیاید ـ چنانکه در سوره مریم آیه 46 آمده است ـ معنـای نقیضـی «روی بـرگـردانیـد و اِعـراض کرد» می‌دهد. نتایج پژوهش حاضر، نشانگر آن است که: در قرآن کریم، یا استناد بر کتب تفسیری شیعه، ساختار و محتوای آیات، پیوند مستحکمی با رویکردهای معناشناسی دارد چنانکه در مادّه رغب نیز بنا به فراخور بحث، معانی مختلفی اراده شده است، بر همین اساس، در منظومه معناییِ این واژه در آیات، می‌توان به دریافت‌هایی همچون «خواستن»، «امیدوار بودن»، «پناه بُردن»، «روی نمودن و متوجّه شدن»، «میل داشتن و آرزو نمودن» اشاره کرد.
کلیدواژه‌ها
قرآن کریم؛ مادّه «رغب»؛ معناشناسی؛ تفسیر؛ انواع حُبّ
مراجع
  1. قرآن کریم؛ ترجمه حضرت آیة الله ناصر مکارم شیرازی.
  2. ابن طلال الهاشمی، غازی بن محمّد، 2010م، الحُبّ فی القرآن الکریم، اُردن: نشر دائره المکتبه الوطنیه، چاپ سوم.
  3. ابن المنظور الأفریقی المصری، ابو الفضل جمال الدّین محمّد بن مکرّم، 1405ق، لِسان العرب، 15ج، بیروت، لبنان: نشر دارصادر.
  4. ابوزهره، محمّد، 1379، معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی، ترجمه محمود ذبیحی، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم.
  5. ابوعُبَیَّه، الشیخ محمّد فهیم، 1431ق، مُعجم إعراب ألفاظ القرآن الکریم، قم: انتشارات نوید اسلام، چاپ پنجم.
  6. انطون الیاس، انطون، 1370، القاموس العصری، ترجمه سیّد مصطفی طباطبایی، تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ هشتم.
  7. بانوی امین اصفهانی، 1361، تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن، 10ج، تهران: انتشارات نهضت زنان مسلمان.
  8. الجُرجانی النحوی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن بن محمّد، 1992م، دلائل الإعجاز فی علم المعانی، تحقیق: محمود محمد شاکر أبو فهر، القاهره: مطبعه المدنی، الطبعه الثالثه.
  9. الحائری الطهرانی، میر سیّدعلی، 1337، مقتنیات الدُرَر و ملتقطات الثمر، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  10. حسن جَبَل، محمّدحسن، 2010م، المعجم الإشتقاقی الموصَّل لألفاظ القرآن الکریم، قاهره: نشر مکتبه الآداب.
  11. خرّمشاهی، بهاءالدین، 1389، قرآن پژوهی، 2ج، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
  12. الخُزاعی النیشابوری، حسین بن علی بن محمّد بن احمد ابوالفتوح رازی، 1381ش، رَوض الجِنان و رَوح الجَنان فی تفسیر القرآن، تصحیح: محمدجعفر یاحقی و محمّدمهدی ناصح، 20ج، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم.
  13. الراغب الإصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمّد، 2005م، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، لبنان: نشر دارالمعرفه، چاپ چهارم.
  14. روحی، محمّد و محمّد تقی فیّاض بخش، 1429ق، تفسیر مفردات القرآن فی ترتیب لغات مجمع البیان والمیزان، تهران: انتشارات احیاء کتاب.
  15. الزبیدی، محبّ الدّین ابو فیض السیّد محمّد مرتضی الحسینی الواسِطی الحنفی، 1994م، تاج العروس مِن جواهر القاموس، بیروت، لبنان: نشر دارالفکر.
  16. الشریف اللاهیجی، بهاءالدین محمّد، 1363، تفسیر شریف لاهیجی، تهران: موسسه مطبوعاتی علمی.
  17. الصافی، محمود، 1995م، الجدول فی اعراب القرآن وصرفه وبیانه، دمشق: نشر دارالرشید، الطبعة الثالثة..
  18. طباطبایی، علاّمه سیّد محمّدحسین، 1363ش، تفسیر المیزان، مترجم: سیّد محمّدباقر موسوی همدانی، 20ج، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرّسانِ حوزه علمیّه.
  19. طبرسی، شیخ ابوعلی فضل بن حسن، 1360، تفسیر مجمع البیان، ترجمه: سید ابراهیم میرباقری و همکاران، تهران: انتشارات فراهانی.
  20. الطبرسی الطوسی، ابوعلی الفضل بن الحسن، 1379ق مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
  21. عامر عبدالله فالِح، أبو عبدالله، 1417ق، مُعجَم ألفاظ العقیدة، الریاض، المملکة العربیة السعودیة: مکتبه العبیکان.
  22. عبدالرؤوف، حسین1390،، سبک شناسی قرآن کریم: تحلیل زبانی، ترجمه پرویز آزادی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
  23. العلی الصّالح، الصّالح و شیخ سلیمان الأحمد، أمینة، 1401ق، المعجم الصافی فی اللغة العربیة، ریاض، المملکة العربیة السعودیة: بی‌جا.
  24. فیض الکاشانی، المولی محسن، بی‌تا، الصافی فی تفسیر کلام الله، مشهد: دارالمرتضی للنشر.
  25. قاضی عیاض، أبی الفضل بن موسی الیَحصُبی، 2013م، الشِّفا بِتَعریفِ حُقوق المصطفی، تحقیق عبده علی کوشک، الإمارات العربیة المتحّدة: منشورات جائزة دُبی الدّولیة لِلقرآن الکریم.
  26. قرائتی، محسن، 1374، تفسیر نور، قم: انتشارات موسسه در راه حق.
  27. کاشانی، ملاّ فتح الله، 1344، تفسیر کبیر منهج الصادقین، 10ج، تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ دوم.
  28. مختار عمر، احمد، 1423ق، المعجم الموسوعی لألفاظ القرآن الکریم و قراءاته، ریاض، مملکة العربیه السعودیه: مؤسسه سطور المعرفه.
  29. مصطفی البدر، رافد، 1391، الرافد لِألفاظِ القرآنِ الکریم، قم: منشورات ذَوی القُربی.
  30. معلوف، لویس، 1380، ترجمه المُنجد فی اللّغه، ترجمه مصطفی رحیمی نیا، 2ج، تهران: انتشارات صبا، چاپ دوم.
  31. میر، مستنصر و عبدالرئوف، حسین، 1390، مطالعه قرآن به منزله اثری ادبی، ترجمه ابوالفضل حُرّی، تهران: انتشارات نیلوفر.
  32. نجفی، محمّد جواد، 1364، تفسیر آسان: منتخب التفاسیر، 15ج، تهران: انتشارات اسلامیه.
  33. هاشمی رفسنجانی، علی اکبر، 1373، تفسیر راهنما، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  34. یاحقی، محمّد جعفر و گروه همکاران، 1377، فرهنگنامه قرآنی، 5ج، مشهد: انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ دوم.
  35. یاسوف، احمد، 1388، زیباشناسی واژگان قرآن، ترجمه سید حسین سیّدی، تهران: انتشارات سخن.
  36. Mir, Mustansir 2006, "The Quran", Ed. Andrew Rippin, Malden, USA: Blackwell Publishing, Chap. 6 (Language).
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 2,854
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,875


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب