تعداد نشریات | 5 |
تعداد شمارهها | 111 |
تعداد مقالات | 1,247 |
تعداد مشاهده مقاله | 1,199,877 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,060,649 |
نگاهی به تفسیر منسوب به امام عسکری (ع) بر اساس بررسی شخصیت رجالی محمد بن قاسم مفسر استرآبادی | ||
تفسیر پژوهی اثری | ||
دوره 10، شماره 19، شهریور 1402، صفحه 39-81 اصل مقاله (844.37 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22049/quran.2023.28366.1403 | ||
نویسنده | ||
کاظم استادی* | ||
دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه قرآن و حدیث؛ نسخه پژوه و پژوهشگر مطالعات اسلامی. قم، ایران | ||
چکیده | ||
تمام کتاب کنونی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) و نیز بخش قابل توجهی از روایات کتاب احتجاج منسوب به طبرسی، به نقل از یک راوی، با نام «محمد بن قاسم جرجانی» یا «محمد بن ابی قاسم استرآبادی»، معروف به «ابیالحسن جرجانی مفسر» است. این شخص در منابع رجالی و تراجمی شیعه ی امامیه، مجهول میباشد و اطلاعات قابل توجهی از وی بیان نشده است. پس لازم است این راوی، شناسایی و ترجمه شود. این کار، چندین فایده دارد: اول اینکه تکلیف کتاب تفسیر و بخشی از احتجاج، از نظر هویتِ رجالی راوی آنها روشن میشود. دوم اینکه تاریخ نقل و انتقالات این کتابها گویا میگردند. سوم اینکه ممکن است برخی از مناقشات پیرامون این دو کتاب، مرتفع و یا از آن سو، مناقشات جدیدی ایجاد گردند. بنابراین اکنون مهم است پرسیده شود: 1ـ آیا «محمد بن قاسم جرجانی» یا «محمد بن ابی قاسم استرآبادی» یک شخصیت و با اسامی دوگانه هستند که بر اثر تصحیف ایجاد شدهاند یا خیر؟ 2ـ چه اطلاعاتی در دیگر منابع غیررجالی و تراجمی از ایشان وجود دارد؟ 3ـ تاریخ و ترجمهی این راوی تفسیر چگونه است؟ پژوهش حاضر به وسیله ی برخی اطلاعات و شواهد جنبی به بررسی تاریخ و ترجمه ی ابوالحسن جرجانی مفسر پرداخته است تا حتیالامکان شرح حال و یک بررسی رجالی از وی ارائه دهد. | ||
کلیدواژهها | ||
تفسیر عسکری؛ ابوالحسن جرجانی؛ محمدبنابیقاسم؛ روایات صدوق؛ زیدیه | ||
مراجع | ||
ابناسفندیار، محمد (1366 ش). تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران: پدیده.
ابنداوود حلی، حسن بن علی (بیتا). کتاب الرجال، تحقیق بحرالعلوم، قم: شریف رضی.
ابنشهر آشوب، محمد بن علی (بیتا). معالم العلماء، نجف: المطبعة الحیدریة
ـــــــــــــــــــ (۱۳۷9ق). مناقب آل ابیطالب، قم: علامه.
ابنعنبه، جمالالدیناحمدبنعلی (1417ق). عمدة الطالب فی انساب آل ابیطالب، قم، مؤسسهی انصاریان.
ابنعقده، احمد بن محمد (1382ش). فضائل أمیرالمؤمنین (ع)، قم: دلیل ما.
ابنغضائری، احمد بن الحسین (1422ق). رجال ابنالغضائری، به کوشش حسینى جلالی، قم: دارالحدیث.
ابنمقری، ابوبکر (1419ق). المعجم لابن المقری، ریاض: مکتبة الرشد ناشرون.
استادی، رضا (١٣٦٤ش). «بحثی درباره ی تفسیر امام حسن العسکری (ع)»، نور علم، دی ماه، شماره 13.
استادی، کاظم (1400ش). ث، «معرفی و بررسی کهنترین نسخه خطی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)»، هفت آسمان، ش 82.
ـــــــــــــــــــ (1400ش). د، «گزارش شکلی اسناد تفسیر امام حسن عسکری (ع)»، مجله حدیث پژوهی، ش28.
ـــــــــــــــــــ (1400ش). ذ، «بازشناسی مؤلف تفسیر منسوب به عسکری (ع)»، علوم قرآن و حدیث، ش109.
ـــــــــــــــــــ (1401ش). ر، «تجزیه و تحلیل محتوای داستانهای راویان تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)»، مطالعات ایرانی- اسلامی، د10، ش2.
ـــــــــــــــــــ (1401ش). ض، «وضعیت اعتبارسنجی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)»، علوم حدیث، شماره 105.
انصاری، حسن (1387ش). سرگذشت شاگرد ناشناختهی شیخ صدوق و متن دفتر حدیثی او، سایت بررسیهای تاریخی، فروردین.
بحرانی، یوسف بن احمد (1429ق). لؤلؤة البحرین، بحرین: مکتبة الفخراوی.
البحرانی الأصفهانی، عبدالله (بیتا). عوالم العلوم و المعارف، قم: الإمام المهدی.
بلاغی، محمدجواد (بیتا). آلاء الرّحمن فی تفسیر القرآن، قم: مکتبه الوجدانی.
تهرانی، آقابزرگ (1408ق). الذریعة الی تصانیف الشیعه، قم: اسماعیلیان.
جعفریان، رسول (۱۳۸۸ش). تاریخ تشیع در ایران، تهران: علم.
حر عاملی، محمد بن حسن (1403ق). الفوائد الطوسیه، قم: بینا.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (بیتا). شواهدالتنزیل، تهران: وزارت ارشاد.
الحسینی الکاظمی الأعرجی، محسن بن حسن (1415ق). عُدّةالرجال، قم: الهدایة لإحیاء التراث.
حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۷ق). خلاصةالاقوال، قم: الفقاهة.
خطیب بغدادی، احمد بن علی (۱422ق). تاریخ بغداد، تحقیق بشار، بیروت: دارالغرب.
خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۱۳ق). معجم رجال الحدیث، بیجا: موسسه ی آیتالله خویی.
داماد، محمدباقر(1397). شارع النجاة، تهران: جمالالدین میرداماد.
الدانی، أبوعمرو (1407ق). المحکم فی نقط المصاحف، المحقق عزة حسن، دمشق: دارالفکر.
درایتی مصطفی (1391ش). فهرستگان نسخههای خطی ایران، تهران: کتابخانه ی ملی.
راوندی، سعید بن هبه الله (1409ق). قصص الأنبیاء، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
سلیم، عبدالامیر (1399ش). ابوالحسن جرجانی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: دائرة المعارف.
سهمی، حمزه (1407ق). تاریخ جرجان، بیروت: عالم الکتب.
شعرانی، ابوالحسن (1386ش). پژوهش های قرآنی علامه شعرانی، قم: بوستان کتاب.
شوشتری، محمدتقی (1401ق). الاخبار الدخیلة، تهران: مکتبة الصدوق.
صادقی، مصطفی (1395ش). «نگاهی به کتاب احتجاج»، سخن تاریخ، سال دهم، پاییز و زمستان شماره 24.
صدوق، محمد بن علی (1357ش). التوحید، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم: بینا.
صدوق، محمد بن علی (1376ش). الأمالی صدوق، تهران: کتابچی؛ نیز: همان، بیتا: بعثت.
صدوق، محمد بن علی (۱۳۷۹ق). معانی الاخبار، قم: جامعه ی مدرسین.
ــــــــــــــــ (1389ق). خصال، تهران: مکتبة الصدوق.
ــــــــــــــــ (١٤١٣ق). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر نشر اسلامی.
ــــــــــــــــ (بیتا). علل الشرایع، نجف: مکتبة الحیدریة.
ــــــــــــــــ (بیتا). عیون اخبار الرضا، تصحیح لاجوردی، تهران: جهان.
صفری فروشانی، نعمتالله (1386ش). «بررسی دو اثر تاریخنگاری شیخ صدوق»، تاریخ پژوهان، تابستان ش۱۰.
طبرسی منسوب به أحمد بن علی (1386ق). الاحتجاج، تعلیق الخرسان، نجف: النعمان.
طبرسی، منسوب به أحمد بن علی (736ق). نسخه ی خطی احتجاج، کتابخانه حوزه ی علمیه اردکان به شماره ی 177 با تاریخ 736ق.
طبری، عمادالدین (1383ق). بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، نجف: الحیدریة.
طوسی، محمد بن حسن (1414ق). الامالی، قم: دارالثقافة.
طوسی، محمد بن حسن (1417ق). الفهرست، تحقیق: القیومی، قم: بینا؛ نیز: همان (1420ق). تحقیق عبدالعزیز طباطبائی، قم: مکتبه المحقق الطباطبائی.
طوسی، محمد بن حسن (1425ق). کتاب الغیبه، تحقیق ناصح، قم: المعارف الإسلامیة.
عسکری، حسن (1409ق). التفسیر المنسوب الی الامام ابیمحمد الحسن بن علی العسکری، تحقیق محمدباقر ابطحی، قم: بینا.
عسکری، منسوب به امام حسن عسکری (808ق). نسخه ی خطی تفسیر عسکری، کتابخانه ی دانشگاه تهران به شماره ی 6414.
عسکری، منسوب به امام حسن عسکری (11ق). نسخه ی خطی تفسیر عسکری، کتابخانه ی آیت الله مرعشی به شماره ی 11985 قرن 11.
علمالهدی، علی بن حسین (۱۴۱۷ق). مسائل الناصریات، تحقیق مرکز البحوث، تهران: رابطة الثقافة والعلاقات الإسلامیة؛ نیز: علمالهدی، علی بن حسین (1398ش). المسائل الناصریات، تحقیق بروجردی، قم: دارالحدیث.
علی بن حسین، منسوب به امام چهارم (1423ق). دیوان الامام السجاد، بیروت: الأعلمی للمطبوعات.
علی بن حسین، منسوب به امام چهارم (بیتا). ندبة الإمام السجاد (ع)، بیجا: چاپ محمد الکاظم.
القبانجی، حسن (بیتا). مسند الإمام علی (ع)، تحقیق طاهر سلامی، بیجا: معارف اهلالبیت (ع).
لطفی، مهدی (1386ش). «سند تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)»، مطالعات قرآن و حدیث، س1، ش1.
مجلسی، محمدباقر (بیتا). بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء.
معماری، داود (1377ش). «جایگاه و مبانی نقد متن در علوم حدیث»، دانشکده ی الهیات مشهد، ش39.
مهدوی، مصلح الدین (1386ش). اعلام اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان.
نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی (1407ق). رجال نجاشی، به کوشش زنجانی، قم: نشر اسلامی.
نوری، حسین بن محمدتقی (1382ق). مستدرک الوسائل، تهران: افست.
هاشمی، فاطمه (1385ش). بررسی صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکری (ع)، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
واردی کولایی، تقی (۱۳۸۹). تاریخ علویان طبرستان، قم: انتشارات دلیل ما. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 448 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 214 |