آمار
| تعداد نشریات | 5 |
| تعداد شماره‌ها | 117 |
| تعداد مقالات | 1,391 |
| تعداد مشاهده مقاله | 1,409,377 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,376,470 |
بررسی تفکیک دلالت آیۀ «لا اکراه فی الدین» و حکم ارتداد با تأملی بر قوانین ارتداد ادیان | ||
| تفسیر پژوهی اثری | ||
| دوره 11، شماره 22، اسفند 1403، صفحه 109-145 اصل مقاله (449.5 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22049/quran.2025.29995.1449 | ||
| نویسندگان | ||
| سیدمجتبی جلالی* 1؛ سید عبدالله هاشمی2؛ سید مهدی هاشمی3 | ||
| 1استادیار گروه معارف دانشکده ادبیات دانشگاه شهرکرد، شهرکرد،ایران | ||
| 2دانشجوی دکترای قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران | ||
| 3دانش آموخته سطح چهار مرکز تخصصی تفسیر حوزه علمیه قم. | ||
| چکیده | ||
| فِرق اسلامی به رغم اختلاف در فروع فقهی، نسبت به مسئلۀ ارتداد اشتراک نظر دارند. ممکن است برخی به واسطۀ توجه به کارکرد خاص آیۀ «لا اکراه...» آیات ارتداد را زیر سوأل ببرند. لذا اندیشمندان در مواجهه با اینگونه اشکالات، به طرح پاسخ‌های مختلفی پرداخته‌اند. پژوهش با روش کتابخانه‌ای، تحلیل علمی و تأمل در قرائن درون‌متنی و برون‌متنی پیرامون آیات ارتداد و آیۀ لا اکراه، به دنبال اثبات این فرضیه است که مراد از عدم اکراه در آیه، مبتنی بر پذیرش زبانی و اولیه دین اسلام بوده و لذا جامعۀ اسلامی غیر مسلمان را بر پذیرش دین بدون پذیرش قلبی وادار نمی‌سازد. از دیگر سو فرد مرتد که بر مبنای اختیار دین اسلام را برگزیده و سپس از آن خارج و بدان اظهار کرده و موجبات پیامدهایی منفی چون تردید در جامعه دینی را فراهم آورده است، موضوع احکام مجازاتی قرار گرفته است؛ بنابراین کارکرد آیۀ عدم اکراه، تعارض، تنافی و تضادی با موضوع ارتداد از این جهت نداشته و ناسازگاری میان احکام مجازاتی ارتداد و عدم اکراه بر دین وجود ندارد، مؤید این مطلب وجود حکم ارتداد در ادیان مختلف است که نسبت به ورود به دین خود الزامی نداشته، منتها در برابر مرتدان واکنش شدیدتری نسبت به اسلام داشته‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارتداد؛ آیه لا اکراه؛ دلالت و کارکردها؛ آزادی عقیده؛ ادیان | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق)، لسان العرب، بیروت، دار الفکر.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (۱۳۷۱ش)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
ازهرى، محمد بن احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
اصغری، محمود (1378ش)، «نقد نظریه تضاد دین و آزادی»، اندیشه حوزه، ش20.
امام خمینی، روح‌الله الموسویی (1378ش)، آداب الصلاه، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار.
امام‌خمینی، سیدروح‌الله (۱۳۷۹ش)، تحریر الوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول.
انجیل عیسی مسیح؛ نامه‌ای به مسیحیان یهودی نژاد عبرانیان (1357ش)، ترجمه تفسیری عهد جدید، تهران، سازمان ترجمه تفسیری کتاب مقدس.
پانىپتى، ثناءالله (1378ش)، التفسیر المظهرى، پاکستان – کویته، مکتبة رشدیه.
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۱ش)، فلسفه حقوق بشر، قم، اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۸ش)، ولایت فقیه ولایت فقها، قم، اسراء.
جودت، سعید (1418ق)، کتاب لا اکراه فی الدین، گرداورنده محمد نفیسه، دمشق، العلم و السلام للدراسات و النشر.
جوهری، الصحاح(۱۴۰۷ق)، اسماعیل‌بن‌حماد، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ چهارم.
حرعاملی، محمد بن حسن (۱۴۰۹ق)، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت.
حسینی کارنامی، سید حسین (۱۳۹۳ش)، «آزادی عقیده و آزادی بیان با تکیه بر واکاوی تفسیری آیه لااکراه فی الدین»، پژوهشنامه معارف قرآنی، شماره ۱۹.
حسینی، سیدابراهیم (1382ش)، ارتداد در آیینه فلسفه حقوق اسلامی، معرفت، ش70، صص 58-47.
حلبی، ابوالصلاح (۱۴۰۳ق)، الکافی فی الفقه، تصحیح رضا استادی، اصفهان، کتابخانه امام‌امیرالمؤمنین(ع)، چاپ اول.
حمیرى، نشوان بن سعید (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت، دار الفکر المعاصر.
الخالدی، صلاح عبد الفتاح (1428ق)، القرآن و نقض مطاعن الرهبان، بی‌جا، دار القلم.
خویی، سیدابوالقاسم (۱۴۱۰ق)، تکملةالمنهاج، قم، مدینةالعلم.
درودی، سعید (۱۳۸۰ش)، «ارتداد در نظام حقوقی ایران»، بازتاب اندیشه، ش۲۳.
راغب اصفهانى، حسین (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان؛ بیروت، دارالقلم.
رشیدرضا، محمد (1414ق)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیربتفسیر المنار، لبنان؛ بیروت، طبع دارالمعرفه.
زنجانی، ابراهیم (۱۴۱۳ق)، عقائد الإمامیة الأثنی‌عشریة، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات.
سبحانی، جعفر (۱۴۰۴ق)، مفاهیم القرآن، قم، موسسه امام صادق(ع).
سبزواری، سیدعبدالاعلی (۱۴۱۳ق)، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسه المنار، چاپ چهارم.
سروش محلاتی (۱۳۸۱ش)، محمد، آزادی، عقل و ایمان، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان.
سفر توریة مثنی (1856م)، فصل 13، (مشتمل بر 18 آیه) کتاب المقدس، ترجمه فارسی ولیم گلن، لندن، دار السلطنه.
سید قطب (۱۴۲۵ق)، فی ظلال القرآن، بیروت، دارالشروق.
شاکرین، حمیدرضا و جمعی از محققانی (1404ق)، پرسش‌ها وپاسخ‌های دانشجویی(دفتر7)، قم، نشر معارف.
شبر، عبدالله (1404ق)، الاصول الاصلیه، قم، بی‌نا.
شهیدثانی، زین‌الدین (1404ق)، حاشیةالارشاد، محقق رضا مختاری، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین قم.
شوشتری، قاضی نورالله (۱۴۰۹ق)، احقاق الحق وازهاق الباطل، قم، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
شیخ انصاری، مرتضی‌بن‌محمدامینی (1404ق)، المکاسب المحرمه، ویراستار احمد پایانیزبان، قم، دارالحکمه.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1323ق)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت، انتشارات دارالاحیا التراث العربی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الاثار الجعفریه.
صادقی فدکی، سیدجعفر (۱۳۸۸ش)، ارتداد؛ بازگشت به تاریکی؛ نگرشی به موضوع ارتداد از نگاه قرآن کریم، قم، مؤسسه بوستان کتاب.
الصدر، السیدمحمدباقری (۱۳۸۸ش)، بحوث فی علم الأصول، قم، مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهری (۱۳۸۸ش)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، تهران، دانشگاه تهران.
طباطبایی، محمدحسین (1375ش)، المیزان فی تفسیرالقرآن، لبنان؛ بیروت، طبع موسسه الاعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فَضل بن حسن (۱۳۸۸ش)، مجمع البیان، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
طبری، محمد بن جریر (۱۴۱۲ق)، جامع‌البیان فی تفسیر القرآن، لبنان؛ بیروت، طبع دارالمعرفه.
طَریحی، فخرالدین (1375ش)، مجمع البحرین، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی.
علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۳۸۱ش)، الفین الفارق بین الصدق و المین، قم، موسسه الاسلامیه للبحوث و المعلومات.
عوده، عبدالقادر (1375ش)، التشریع الجنائی الاسلامی، بیروت، دار الکتاب العربی..
فاضلی میبدی، محمدتقی (۱۳۷۸ش)، دینداری و آزادی، تهران، نشر آفرینه.
فانی، مهدی و محمدحسین رجبی (۱۳۹۳ش)، «موارد استدلال تفسیری-کلامی به آیه لا اکراه فی الدین»، فصلنامه تحقیقات کلامی، شماره۵.
فخررازی، مُحمد (۱۴۲۰ق)، تفسیر کبیر، لبنان؛ بیروت، طبع داراحیاء التراث العربی.
فراهیدى، خلیل بن احمد (۱۳۹۳ش)، کتاب العین، ق، نشر هجرت.
فضل‌الله، سیدمحمدحسین (۱۳۷۷ش)، آزادی و دموکراسی، مترجم مجتهد مرادی، علوم سیاسی، بی‌جا، بی‌نا.
فیومی، احمدبن‌محمد (۱۴۱۴ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم، هجرت، چاپ دوم.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ همراه قانون اساسی مشروطه با مقدمه و ضمائم-آخرین اصلاحات(۱۳۸۶ش)، قم، نشر جمال.
الکتاب المقدس (بی‌تا)، سفر تثنیة الاشتراع، الفصل 13، بیروت، دار المشرق.
کتاب مقدس؛ عهد عتیق و عهد جدید (١٩٠١م)، لندن، بیبل سوسائیتی، بی‌جا، بی‌نا.
ماله، آلبر (1397ش)، تاریخ قرون وسطی تا جنگ صد ساله(تاریخ آلبر ماله)، مترجم عبدالحسین هژیر، بی‌جا، سمیر.
مجموعه نویسندگان (۱۳۹0ش)، دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی.
مجموعه نویسندگان (۱۳۹۱ش)، دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی.
محقق حلی، جعفر بن حسن (۱۳۹0ش)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق و مصحح عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، اسماعیلیان.
مراغى، احمد مصطفى (بی‌تا)، تفسیر المراغى، لبنان؛ بیروت، طبع دار الفکر.
مصطفوی، حسن (1430ق)، التحقیق فی کلمات قرآن الکریم، قم، طبع انتشارات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1358ش)، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1379ش)، یادداشت‌های استاد مطهری، تهران، انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (۱۳۸۴ش)، پیرامون جمهوری اسلامی، تهران، انتشارات صدرا.
معرفت، محمدهادى (1387ش)، التفسیر الأثری الجامع، قم، موسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید.
مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۰ش)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
موسوی سبزواری، عبدالعلی (۱۴۰۹ق)، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، لبنان؛ بیروت، طبع موسسه اهل بیت(علیهم‌السلام).
میرموسوی، سید علی (۱۳۸۱ش)، مبانی حقوق بشر در اسلام و مکاتب دیگر، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نجفی، محمدحسن (۱۴۰۴ق)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح عباس قوچانی علی آخوندی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
نظری، مرتضی (۱۴۰۴ق)، بررسی شیوه‌های تبلیغاتی مسیحیت، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
واحدی، علی بن احمد (1383ش)، اسباب النزول القرآن، مترجم ذکاوتى قراگزلو، تهران، نشر نى.
واسطی، عبدالحمید (۱۳۹۵)، «روش‌شناسی تحلیل لغت در فرایند استنباط فقهی(الگوریتم یا روش قدم به قدمِ دست یابی به معنای مفرداتِ ادله)»، فقه، ش۸۸.
وحید خراسانی، حسین (۱۴۲۸ق)، منهاج‌الصالحین، قم، مدرسه امام باقر(علیه‌السلام).
منابع لاتین
Eliade, Mircea, 1993, The Encyclopedia Of Religion, Macmillan Publishing Company, New York, 16v.1993, v.1, p. 353.
Wigoder, Geoffrey, 1996, Encyclopedia Judaica, Encyclopedia Judaica Jerusalen.
وبسایت‌ها
اسلام کوئست نت: B2n.ir/j39024
اعلامیه جهانی حقوق بشر؛ B2n.ir/mk8647
مرکز پاسخگویی:مرکز فرهنگی نهاد رهبری در دانشگاه ها؛ B2n.ir/g20580
دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت(ویکی شیعه)؛ B2n.ir/k37727
پایگاه اطلاع رسانی حوزه؛ http://hawzah.net
مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی؛ B2n.ir/d01373
بخش اعتقادات شیعه تبیان: 82 پرسش، آیه الله شهید سید عبدالحسین دستغیب؛ B2n.ir/n13494
سایت پاسخگویی به شبهه؛ x-shobhhe.com
کتابخانه مدرسه فقاهت؛ B2n.ir/x93995
ارتداد در ادیان؛ یهود، مسیح و زرتشت؛B2n.ir/p19660
مرکز فرهنگی نهاد رهبری در دانشگاه‌ها؛ B2n.ir/r71397
حقانیت شیعه و رد شبهات؛ B2n.ir/n49776 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 100 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 25 |
||