آمار
| تعداد نشریات | 5 |
| تعداد شماره‌ها | 117 |
| تعداد مقالات | 1,391 |
| تعداد مشاهده مقاله | 1,409,377 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,376,470 |
تبیین تفاوت رویکرد تفاسیر روایی شیعه نسبت به مسئلۀ اختلاف قرائات در پرتو تحلیل شرایط زمینهای | ||
| تفسیر پژوهی اثری | ||
| دوره 11، شماره 22، اسفند 1403، صفحه 147-178 اصل مقاله (611.8 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22049/quran.2025.30066.1454 | ||
| نویسندگان | ||
| علی غفارزاده* 1؛ مهدی پیچان2 | ||
| 1استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات و معارف اهل بیت (ع)، دانشگاه اصفهان، ایران | ||
| 2دانش آموخته‌ی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| تطبیق تفاسیر روایی شیعه و دقت در وجوه تمایز آنها نشان میدهد که مؤلفان تفاسیر روایی با اثرپذیری از شرایط زمینهای، به منظور کشف مراد و مقصود آیات دست کم در دو مقولۀ گزینش منابع و روایات اجتهاد نموده‌اند. حقیقتی که برخلاف تصور برخی از قرآن‌پژوهان مبنی بر غیر اجتهادی بودن این تفاسیر است. در همین راستا، در این مقاله کوشیده شد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی از طریق تطبیق تفاسیر روایی شیعی مشهور، تفاوت رویکرد این تفاسیر نسبت به مسئلۀ اختلاف قرائات تبیین و تحلیل شود. رهاورد این تحقیق نشان میدهد که هدف مفسران متقدم از آوردن روایاتی که به نوعی با مبحث اختلاف قرائات پیوند خورده، ذکر روایاتی مرتبط با وقوع تحریف در قرآن است نه طرح مبحثی با عنوان اختلاف قرائات. اما در سوی مقابل، حویزی و فیض کاشانی از مؤلفان تفاسیر روایی متأخر قرار دارند که اگرچه همانند مفسران متقدم به ذکر روایاتی دالّ بر وقوع تحریف پرداخته‌اند اما به آوردن روایات حوزۀ اختلاف قرائات نیز با ارجاع به مجمع البیان و جوامع الجامع طبرسی نظر داشته‌اند. توجه به نقش اساسی شیخ طوسی و روش او در تفسیر تبیان در مواجهه با روایات اختلاف قرائات و اثرگذاری آن بر تفاسیر بعدی خود از جمله مجمع البیان به درک بهتر چرایی این تفاوت رویکرد مدد می‌رساند. گزینش مجمع البیان به عنوان منبع و کنار نهادن تبیان از جانب حویزی و فیض زمینهای شده تا آنان برخلاف شیخ که از این روایات بیشتر کارکردی تفسیری مدنظر دارد، همچون طبرسی از منظر اختلاف قرائات به ذکر این روایات روی آورند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تفاسیر روایی شیعه؛ اختلاف قرائات؛ نقش مؤلف؛ نقش زمینه؛ تحریف قرآن | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
ابنفارس، احمدبن فارس (1404 ق). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
احمدی، محمدحسن (1385 ش). «محدثان شیعه و آسیبشناسی روایات تحریف قرآن». شیعه‌شناسی. ش16، 97- 123.
استادی، کاظم (1394 ش). «کتابشناسی عدم تحریف قرآن». آینه پژوهش. سال بیست و ششم، شماره دوم، 77- 106.
استرآبادی، محمدامین (1426 ق). الفوائد المدنیة. تحقیق رحمتی اراکی. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
ایازی، محمدعلی (1373 ش). سیر تطور تفاسیر شیعه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بابایی، علیاکبر (1386 ش). مکاتب تفسیری. تهران: سمت- پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان (1374 ش). البرهان فی تفسیر القرآن. قم: مؤسسه بعثة.
پالمر، ریچارد (1384 ش). علم هرمنوتیک. ترجمه محمد سعید حنایی. تهران: هرمس.
پیچان، مهدی، و نیلساز، نصرت (1401 ش). «پیش و پس از گلدتسیهر: واکاوی سیر تحولات مطالعات تفسیری». آینه پژوهش. سال سی و سوم، 69-87.
10.22081/JAP.2022.74026 شناسه دیجیتال (DOI)
پیچان، مهدی، و نیلساز، نصرت (1403 ش). «مطالعه تطبیقی تفاسیر روایی شیعه در مسئله تحریف قرآن در پرتو تحلیل شرایط زمینهای». کتاب قیم. در دست انتشار. 10.30512/KQ.2025.21686.3892 شناسه دیجیتال (DOI) جوادی‌آملی، عبداللّه (1384 ش). نزاهت قرآن از تحریف. قم: اسراء.
حویزی، عبدعلی بن جمعه (1415 ق). نورالثقلین. تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی. قم: اسماعیلیان.
خوانساری، محمدباقر (1390 ش). روضات الجنات. قم: اسماعیلیان.
خوئی، ابوالقاسم (1413 ق). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. قم: بینا.
دیلتای، ویلهلم (1391 ش). دانش هرمنوتیک و مطالعه تاریخ. ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی. تهران: ققنوس.
رضازاده عسکری، زهرا (1384 ش). «نقش شیخ طوسی در ایجاد نهضت علمی با تأکید بر تطور فقهی». پژوهش دینی. ش12، 235- 250.
شبیری زنجانی، محمدجواد (بیتا). «تفسیر علیبن ابراهیم قمی». دانشنامه جهان اسلام. بنیاد دائرة المعارف اسلامی.
صفار قمی، محمدبن حسن (1404 ق). بصائر الدرجات. قم: مکتبة آیة اللّه المرعشی نجفی.
طبرسی، فضلبن حسن (1372 ش). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طوسی، محمدبن حسن (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
ــــــــــــــــــ (1420 ق). الفهرست. مکتبة المحقق الطباطبایی.
طهرانی، شیخ آقابزرگ (1408 ق). الذریعة .اسماعیلیان و کتابخانه اسلامیه.
عسکری، سیدمرتضی (1416 ق). القرآن الکریم و روایات المدرستین. تهران: مجمع العلمی الاسلامی.
عمیدزنجانی، عباسعلی (1373 ش). مبانی و روشهای تفسیر قرآن. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
عیاشی، محمدبن مسعود (1380 ق). کتاب التفسیر. تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی. تهران: چاپخانه علمیه.
فرات کوفی، فرات بن ابراهیم (1410 ق). تفسیر فرات کوفی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد.
فیض کاشانی، ملامحسن (1415 ق). الصافی. تحقیق حسین اعلمی. تهران: مکتبة الصدر.
قمی، علیبن ابراهیم (1404 ق). تفسیر القمی. تحقیق طیب موسوی جزائری. قم: دارالکتاب.
کریمینیا، مرتضی (1385 ش). «اختلاف قرائت یا تحریف قرآن؛ نگاهی به نقل روایات شیعه در تفسیر التبیان». علوم حدیث. سال یازدهم. شماره دوم. 3-21.
ـــــــــــــــ (1395 ش). «طبری و تفاسیر شیعه: برخی روابط تفسیری شیعه و سنی در دوران کهن با تأکید بر التبیان شیخ طوسی». صحیفه مبین. ش59، 11- 50. https://dorl.net/dor/20.1001.1.17358701.1395.22.59.2.4
کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مدرسی طباطبایی، حسین (1380 ش). «بررسی ستیزههای دیرین درباره تحریف قرآن». ترجمه محمدکاظم رحمتی. هفت آسمان. ش11، 41-78.
معرفت، محمدهادی (1394 ش). تفسیر و مفسران. قم: انتشارات تمهید.
ــــــــــــــــ (1428 ق). صیانة القرآن من التحریف. قم: التمهید.
نجارزادگان، فتحاللّه (1382 ش). سلامة القرآن من التحریف. تهران: مشعر.
نجاشی، احمد بن علی (1365 ش). رجال. مؤسسه النشر الاسلامی.
هرش، اریک (1395 ش). اعتبار در تفسیر. ترجمه محمدحسین مختاری. تهران: انتشارات حکمت.
یعقوبخانی، مرتضی، و اکرادلو، لیلا (1399 ش). «تحلیل بازتاب قرائات منسوب به معصومین در تفسیر تبیان و مجمع البیان». مطالعات قرائت قرآن. ش15، 109- 128. https://doi.org/10.22034/qer.2021.5441 | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 80 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 30 |
||