
تعداد نشریات | 5 |
تعداد شمارهها | 117 |
تعداد مقالات | 1,391 |
تعداد مشاهده مقاله | 1,409,398 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,376,514 |
وسائط تکوینی فیض از دیدگاه تفاسیر اثری | ||
تفسیر پژوهی اثری | ||
دوره 11، شماره 22، اسفند 1403، صفحه 179-212 اصل مقاله (489.43 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22049/quran.2025.30076.1455 | ||
نویسندگان | ||
محمد شریفی* 1؛ سجاد اسکندری2 | ||
1دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، ایران | ||
2دانشآموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه مازندران | ||
چکیده | ||
مسئلۀ واسطۀ تکوینی فیض، بدین معناست که واسطههایی میان خالق و مخلوقات وجود دارد و کلیۀ امور و شئون مربوط به موجودات با اذن واجبالوجود و توسط این وسائط تدبیر میشود. در زبان قرآن کریم از این وسائط تکوینی فیض با عناوین عرش، کرسی، لوح و قلم یاد شده است. این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده، با بررسی نظریههای ذکر شده از دیدگاه تفاسیر اثری به این نتیجه رسید که عرش الهی، علم اجمالی الهی به موجودات و مخلوقات است که مشتمل بر مقدار، کیفیت و چگونگیِ «وجود داشتن» و «وجود یافتنِ» آنها است و خداوند با این علم به تدبیر امور میپردازد. همچنین کرسی، مقام علم تفصیلی الهی است که موجودات و مخلوقاتی که در عرش و در مرتبۀ علم اجمالی الهی قرار داشتند، در این مرتبه تفصیل مییابند و بروز و ظهور پیدا میکنند. در مورد قلم نیز اولاً انسان کامل را میتوان یکی از تفاسیر آن برشمرد که قضا و قدر سایر موجودات به واسطۀ او و البته در طول ارادۀ الهی رقم میخورد. ثانیاً علم الهی نیز همان قلمی است که تدبیر امور مخلوقات توسط آن صورت میگیرد. در نهایت، تفاسیری که لوح را ظرفی از علم الهی معرفی و تفسیر میکنند که امور کلی و امور جزئی مربوط به تدبیر مخلوقات در آن ملحوظ میشود، قابل پذیرش است. | ||
کلیدواژهها | ||
تفاسیر اثری؛ وسائط تکوینی فیض؛ تدبیر مخلوقات؛ علم الهی؛ انسان کامل | ||
مراجع | ||
قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی، ناصر، (1373ش)، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
آملی، حیدر بن علی، (1422ق)، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، (محقق: موسوی تبریزی، محسن)، قم، نورعلینور.
ابنابىحاتم، عبدالرحمن بن محمد، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، (محقق: طیب، اسعد محمد)، ریاض، مکتبة نزار مصطفى الباز.
ابن بابویه، محمد بن علی، (1377ش)، معانی الاخبار، (مصحح: غفاری، علی اکبر)، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
ابنبابویه، محمد بن علی، (1388ش)، توحید، (مترجم: میرزایی، علی اکبر)، قم، علویون.
ابنجوزى، عبدالرحمن بن على، (1422ق)، زاد المسیر فى علم التفسیر، (محقق: مهدى، عبد الرزاق)، بیروت، دار الکتاب العربی.
ابن منظور محمد بن مکرم، (1414ق)، لسانالعرب، بیروت، دار صادر.
بحرانى، هاشم بن سلیمان، (1415ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامیة.
ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد، (1418ق)، تفسیر الثعالبى المسمى بالجواهر الحسان فى تفسیر القرآن، (محقق: عبدالموجود، عادل احمد؛ محقق: ابو سنه، عبد الفتاح؛ محقق: معوض، على محمد)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
ثعلبى، احمد بن محمد، (1422ق)، الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، (محقق: ابن عاشور، ابى محمد؛ مراجعه و تدقیق: ساعدى، نظیر)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
حویزى، عبدعلى بن جمعه، (1415ق)، تفسیر نور الثقلین، (مصحح: رسولى، هاشم)، قم، اسماعیلیان.
خازن، على بن محمد، (1415ق)، تفسیر الخازن المسمى لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
راغب اصفهانى حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، (تحقیق: صفوان عدنان داودى)، دمشق، الدار الشامیة، چاپ: اول.
سمرقندى، نصر بن محمد، (1416ق)، تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم، (محقق: عمروى، عمر)، بیروت، دار الفکر.
سیوطى، عبدالرحمن بن ابىبکر، (1404ق)، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، قم، کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى( ره)، چاپ1.
شبر، عبدالله، (1407ق)، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، (مقدمهنویس: بحر العلوم، محمد)، کویت، شرکة مکتبة الالفین.
شیبانى، محمد بن حسن، (1413ق)، نهجالبیان عن کشف معانى القرآن، (محقق: درگاهى، حسین)، قم، نشر الهادى، چاپ1.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1381ش)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، (تصحیح و تحقیق: احمد احمدی)، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی ، محمد بن ابراهیم، (1369ش)، شرح اصول کافی، (ترجمه و تعلیق: محمد خواجوی)، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی ، محمد بن ابراهیم، (1366ش)، تفسیر القرآنالکریم، (تحقیق: محمد خواجوى)، قم، بیدار، چاپ دوم.
طباطبایى، سید محمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ2.
طباطبایی، سید محمدحسین، (1381ش)، رسائل توحیدی، تهران، الزهراء(س)، چاپ3.
طبرى، محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن(تفسیر الطبرى)، بیروت، دار المعرفة.
طوسى، محمد بن حسن، بیتا، التبیان فی تفسیر القرآن، مصحح: احمد حبیب، عاملى، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
عبدالباقی محمدفؤاد، بیتا، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
عیاشى، محمد بن مسعود، (1380ق)، التفسیر (تفسیر العیاشی)، (محقق: رسولى، هاشم)، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة.
فراهیدى خلیل بن احمد، (1410ق)، کتاب العین، قم، هجرت، چاپ: دوم.
فیومى، احمد بن محمد، بیتا، مصباح المنیر، بیجا، بینا.
قرشى، سید على اکبر، (1371ش)، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ: ششم.
قمى، على بن ابراهیم، (1363ش)، تفسیر القمی، (محقق: موسوى جزایرى، طیب)، قم، دار الکتاب، چاپ3.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1375ش)، اصول کافی، (مترجم: کمرهای، محمدباقر) قم، اسوه.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، (1403ق)، بحارالانوار، (محقق: علوی، عبدالزهراء)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
مقاتل بن سلیمان، (1423ق)، تفسیر مقاتل بن سلیمان، (محقق: شحاته، عبدالله محمود)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 62 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 24 |